Η κατάσταση που προέκυψε ήταν η κάτωθι:
(α) Πρόσφατα θιγμένος από το Δημόσιο πολίτης έθεσε στο γραφείο μας το ερώτημα πως μπορεί να προστατέψει τα δικαιώματα του επί ακινήτου ιδιοκτησίας του, όταν οι Δημόσιες Υπηρεσίες στις οποίες απευθύνθηκε προς επίλυση του φλέγοντος ζητήματος του αδιαφορούν και δεν απαντούν σε αυτόν, όταν δηλαδή απορρίπτουν το αίτημα του σιωπηλά.
(β) Μπορεί να παρακαμφθεί αυτή η απαράδεκτη στάση της Διοίκησης που δεσμεύει και εμποδίζει την ελεύθερη άσκηση των δικαιωμάτων του πολίτη?
(γ) Η περίπτωση του αφορούσε την προστασία εκτός σχεδίου πόλης αγροτεμαχίων του που είχαν επιβαρυνθεί για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος.
- Η απάντηση μας στα ερωτήματα του ήταν θετική, γεγονός που τον χαροποίησε και ζήτησε περισσότερες πληροφορίες. Του παρουσιάσαμε σαν παράδειγμα χαρακτηριστική υπόθεση με την οποία ασχολήθηκε πρόσφατα το Συμβούλιο της Επικρατείας και μάλιστα το αρμόδιο για την υποθέσεις αυτές Ε’ ΤΜΗΜΑ .
(α) Προσέφυγαν ενώπιον του ιδιοκτήτες ακινήτων/αγροτεμαχίων που βρίσκονται σε κτηματική περιφέρεια Δήμου της Ανατολικής Αττικής – γιατί τα αγροτεμάχια τους που είναι εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών χαρακτηρίστηκε ότι ανήκουν στη ζώνη Α΄ δηλαδή σε ζώνη πρασίνου.
(β). Το γεγονός αυτό από μόνο του σημαίνει σημαντικούς περιορισμούς στην χρήση και τελικά στην αξιοποίηση αυτών των ακινήτων, που μπορούν να συγκριθούν και με απαλλοτρίωση τους.
(γ). Οι πληγέντες ιδιοκτήτες - που ενδιαφέρθηκαν - υπέβαλλαν στις διοικητικές αρχές αιτήσεις που συνοδεύονταν με φακέλους των εγγράφων τους δηλαδή με τίτλους ιδιοκτησίας – σχεδιαγράμματα κλπ, και ζήτησαν να τους καταβληθεί αποζημίωση σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους λοιπούς Νόμους που επικαλέστηκαν, λόγω των επιβληθέντων εξαιρετικά επαχθών περιορισμών και απαγορεύσεων που υφίστανται πλέον οι ιδιοκτησίες τους από την ένταξή τους σε « ζώνη πρασίνου».
(δ). Οι αρχές όμως αν και πέρασε από την υποβολή του αιτήματος χρονικό διάστημα τριών μηνών - δυστυχώς κατά τα προσφιλή τους - δεν απάντησαν.
- Οι ενδιαφερόμενοι ιδιοκτήτες προσέφυγαν με αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).
Με την αίτηση ακύρωσης τους στράφηκαν κατά των αρμοδίων υπουργών και κατά της «σιωπηρής» διοικητικής απόρριψης των αιτημάτων τους – απόρριψη που συνάγεται από άπρακτη πάροδο των τριών μηνών χωρίς την έκδοση διοικητικής πράξης επ’ αυτών – δηλαδή από την τρίμηνη αδιαφορία της Διοίκησης.
- Θα αναρωτηθεί κανείς πως είναι δυνατό να προσβάλλεται η παράλειψη έκδοσης διοικητικής πράξης- η μη έκδοση διοικητικής πράξης.
Και όμως αυτό είναι δυνατόν.
Αυτό ισχύει γιατί κατά τα παγίως κριθέντα από την Ελληνική Διοικητική Δικαιοσύνη , « είναι δυνατή η προσβολή με αίτηση ακύρωσης της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, όταν επιβάλλεται στη Διοίκηση - με ειδική διάταξη νόμου - η υποχρέωση της να ενεργήσει με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης». Αυτό βέβαια εφόσον συντρέχουν οι υπόλοιπες νόμιμες προϋποθέσεις για να εκδοθεί η διοικητική πράξη δηλαδή αφού υποβληθεί σχετική αίτηση του διοικουμένου προς το αρμόδιο όργανο, συνοδευόμενη από τα απαραίτητα δικαιολογητικά .
- Το Δικαστήριο, με προηγούμενη απόφαση του για άλλη αίτηση ακύρωσης της ίδιας υπόθεσης είχε κρίνει νόμιμη την επιβολή των περιορισμών στις εν λόγω ιδιοκτησίες – για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος, είχε κρίνει δηλαδή ότι δεν συντρέχει λόγος άρσης των περιορισμών. Τέθηκε συνεπώς το ερώτημα πως θα προστατευτούν οι ιδιοκτήτες των αγροτεμαχίων από την νόμιμη επιβολή των περιορισμών των ιδιοκτησιών τους και τι είδους προστασία μπορούν να ζητήσουν στην συγκεκριμένη περίπτωση, κατά την οποία ναι μεν δεν στερούνται την ιδιοκτησία τους αλλά περιορίζεται η χρήση της, πολύ ή πάρα πολύ.
- Η απάντηση είναι σαφέστατη - οι θιγόμενοι ιδιοκτήτες έχουν αξίωση αποζημίωσης από το Δημόσιο , ανάλογα με την έκταση, την ένταση και τη χρονική διάρκεια της ζημίας που υφίστανται.
Η αξίωση αυτή:
(α). Γεννιέται αδιάφορα αν το έχει προβλέψει και αναφέρει ρητά η διοικητική πράξη που επιβάλλει τους περιορισμούς στην ιδιοκτησία ή όχι (συνήθως δεν το προβλέπει),
(β). Έχει όμως ως προϋπόθεση ότι το επιβαλλόμενο βάρος υπερβαίνει το εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης, που δικαιούται να αξιώνει το Κράτος από τους πολίτες, σύμφωνα με το κατά το Σύνταγμα κοινωνικό περιεχόμενο της ιδιοκτησίας,
- ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ
- Η κυριότητα επί ακινήτου - κατά την έννοια των συνταγματικών διατάξεων - προστατεύεται στο πλαίσιο του προορισμού του ακινήτου, που περιλαμβάνει όλο το φάσμα των επιτρεπτών χρήσεων του, οι οποίες καθορίζονται κυριαρχικώς, είτε απ’ ευθείας από συνταγματικές διατάξεις είτε από το νομοθέτη ή κατ' εξουσιοδότησή του, από τη Διοίκηση σε συμφωνία πάντα με το Σύνταγμα.
- Προκειμένου να επιτευχθεί όμως και ο συνταγματικός στόχος της διαφυλάξεως του φυσικού περιβάλλοντος, ενόψει και του κατά τα ανωτέρω «κοινωνικού χαρακτήρα του δικαιώματος της ιδιοκτησίας», επιτρέπεται η λήψη μέτρων συνισταμένων τόσο στη μεταβολή του προορισμού των ακινήτων, όσο και στον περιορισμό του φάσματος των δυνατών χρήσεων τους ή την ένταση της εκμεταλλεύσεως αυτών.
Οι περιορισμοί αυτοί:
- Σε κάθε περίπτωση πρέπει να θεσπίζονται από την διοίκηση με σεβασμό προς τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή πρέπει να είναι ικανοί και πρόσφοροι για την επίτευξη του στόχου για τον οποίο επιβάλλονται π.χ. της προστασίας του περιβάλλοντος και να μην υπερβαίνουν το αναγκαίο μέτρο
- δεν απαγορεύεται να έχουν ως αποτέλεσμα την ουσιώδη στέρηση της χρήσεως ακινήτου - κατά τον προορισμό του - αλλά στην περίπτωση αυτή γεννάται η αξίωση του θιγόμενου ιδιοκτήτη να του καταβληθεί αποζημίωση ανάλογα με την έκταση, την ένταση και τη χρονική διάρκεια της στερήσεως.
- Η αποζημίωση του ιδιοκτήτη σε αυτές τις περιπτώσεις δεν ανήκει απλώς στη διακριτική ευχέρεια και στην καλή θέληση της Διοίκησης, αλλά είναι δικαστικά επιδιώξιμη είναι δηλαδή αξίωση του ιδιοκτήτη προς αποζημίωση του.
- Το Δικαστήριο στην ανωτέρω υπόθεση έκρινε ότι το δικαίωμα του ιδιοκτήτη «αρχίζει να ασκείται με την υποβολή της αίτησης στη Διοίκηση», με την οποία αυτός μπορεί να ζητήσει ακόμα και τον συγκεκριμένο τρόπο αποζημιώσεώς του, εκ των προβλεπομένων στον νόμο- Τα άνω η Διοίκηση οφείλει να αποδεχθεί αν στηρίζονται στα νομικά και πραγματικά δεδομένα της υποθέσεως.
- Ο ενδιαφερόμενος οφείλει να ασκήσει το δικαίωμά αποζημιώσεως του με την τήρηση ακριβώς αυτή της διαδικασίας, δεδομένου ότι κατά το νόμο του αναγνωρίζεται πλέον ρητώς δικαίωμα προς αποζημίωση λόγω της επιβολής περιορισμών στην ιδιοκτησία
- Η Διοίκηση υποχρεούται:
(α). να εξετάσει το σχετικό αίτημα
(β). να κρίνει εάν με τα δεδομένα της συγκεκριμένης υπόθεσης έχει επέλθει ουσιώδης στέρηση της χρήσης της ιδιοκτησίας σε σχέση με τον προορισμό της, ενόψει και του ισχύοντος στην περιοχή χωροταξικού και πολεοδομικού καθεστώτος και
γ) να χορηγήσει στο θιγόμενο ιδιοκτήτη ένα από τα προβλεπόμενα στο νόμο αντισταθμίσματα (αποζημιώσεις κλπ) και σε αυτή την περίπτωση να καθορίσει το ύψος της οφειλόμενης χρηματικής αποζημίωσης και τον τρόπο καταβολής.
- Το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ που εξέτασε την παραπάνω υπόθεση – παράδειγμα έκρινε ότι:
- Η παράλειψη της Διοικήσεως, να εξετάσει τις υποβληθείσες αιτήσεις περί του εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις αποζημιώσεως των ιδιοκτητών και περαιτέρω, εάν αποδέχεται τον τρόπο αποζημιώσεως που ζήτησαν, (αν αυτό είναι δυνατό υπό τα νομικά και πραγματικά δεδομένα της υποθέσεως), ή
- να επιλέξει άλλο τρόπο αποκατάστασης τους, είναι αυτοτελώς προσβλητή με αίτηση ακυρώσεως, η οποία ως προς αυτό είναι παραδεκτή.
Το Γραφείο μας παρακολουθεί τις αποφάσεις των Δικαστηρίων (Νομολογία των Δικαστηρίων) και ειδικότερα του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και είναι σε θέση:
(α). Με στοχευμένες ενέργειες να ικανοποιεί τις αξιώσεις όλων όσων απευθύνονται σε αυτό.
(β) Με υπευθυνότητα και απόδοση έχοντας ως στόχο:
(1). Την ικανοποίηση και επίτευξη των σκοπών τους, αλλά και
(2). Την κατά το δυνατόν μικρότερη ψυχολογική τους επιβάρυνση καθώς είναι γνωστό πόσο πολύ επηρεάζει την ψυχική υγεία του ιδιοκτήτη ακινήτου και μάλιστα στους σημερινούς καιρούς η οποιαδήποτε επιβάρυνση της ιδιοκτησίας του χωρίς την αντίστοιχη αποζημίωση του από το Δημόσιο ενώ ταυτόχρονα απαιτείται από το Δημόσιο η πλήρης εκπλήρωση όλων των οικονομικών οφειλών του βεβαρυμμένου ιδιοκτήτη.
Για οποιεσδήποτε ανάγκες σας προκύψουν, μπορείτε να απευθυνθείτε στο Γραφείο μας μέσω τηλεφώνου στο Τηλ: 00302103800306 να αφήσετε μήνυμα, στο Fax ; 00302106427335 να στείλετε οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας fax, ή και να στείλετε mail στο : info@law-nous.gr
Μαρία Ροκάνη
Δικηγόρος (μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών)
